نجوم در قرآن
نجوم در قرآن
توجه به‌ستارگان و اجرام سماوی و در واقع نجوم در قرآن از اهمیت ویژه‌ای برخودار است به‌گونه‌ای که خدا، بارها به نام آنها سوگند یاد می‌کند؛ چنانچه در آیات 75 و 76 از سورۀ واقعه آمده است: فَلَا أُقْسِمُ بِمَوَاقِعِ النُّجُومِ ٧٥ وَإِنَّهُ لَقَسَمٌ لَوْ تَعْلَمُونَ عَظِيمٌ ٧٦ پس، به‌جایگاه ستارگان سوگند میخورم؛ اگر بدانید بى تردید این سوگندى بس بزرگ است.
آیات یادشده به‌روشنی از چشمگیربودن سوگند به‌پدیده‌های نجومی، سخن به‌میان می‌آورند. بسیاری از مردم، علاقه‌مند هستند تا در زمینۀ نجوم و کاربرد آن در قرآن، دانستنی‌هایی را کسب کنند که همین علاقه و توجه، سبب شد تا پرسش‌ها و شبهه‌های گوناگون در بخش معارف اسلامی به‌ویژه با گرایش نجوم مطرح گردد.
نجوم در قرآن مباحث معرفتی فروانی داراست. قرآن برای تبیین معارف دینی خود از پرسمان‌های فراوانی در بخش مثال‌ها و پدیدههای نجومی، بهره گرفته است. واحد فناور رصدگر عمق آسمان، دریافت که نجومِ قرآن به آن دسته از پرسمان‌های نجومی گفته می‌شود که قرآن، برای تبیین معارف دینی از آنها در کالبد مَثَل یا تشبیه یا استعاره، بهره‌برداری کرده است. به‌عبارت دیگر، آیات نجومی قرآن، آن‌گروه از آیات هستند که کتاب آسمانی اسلام، برای فهماندن بهتر نشانه‌ها و احکام الهی، از علم نجوم، بهره گرفته است و چنین آیاتی در تبیین معارف دینی، حتی در حوزه‌های اعتقادی و اخلاقی و عبادی نیز نقش موثر دارند؛ بنابراین از مهمترین نهاده‌هایی که از راه شناخت آن، اصول اعتقادی، رفتار اخلاقی و عمل عبادی انسان رشد می‌یابد؛ همانا، دانستن علم نجوم با نگاهی اندیشگرانه است. به همین مقاله ای را تحت عنوان نجوم در قرآن می خوانیم:
روایات نجومی
شاید، ازهمین‌روی، باشد که از امام‌موسی کاظم(ع) نقل شده است که او در نشستی با هارون رشید، گفت: «پس از علم قرآن کریم، شریفتر از علم ستارهشناسی وجود ندارد و آن علم پیامبران و اوصیا و وارثان آنان است» (مجلسی، 48، 1362: 145،146) و از امام‌علی(ع) نیز نقل شد که «اگر شخصی، بخشی از نجوم را از حاملان قرآن فرا گیرد، ایمان و یقینش فزونی یابد و پس از آن، آیۀ 6 سورۀ یونس را قرائت فرمود» (فیض کاشانی، 26، 1365: 520) که محتوای آیۀ آمده در روایت، چنین است: به‌راستی، پیاپی یکدیگرآمدن شب‌و روز و آنچه خدا در آسمان‌ها‌و زمین آفرید، برای مردمی که پروا دارند؛ همواره نشانه‌هایی [آشکار] است (صادقی تهرانی، 1390: 208).
نجوم در تمدن اسلامی
دور از انتظار نیست که در اوج شکوفایی تمدن اسلامی، قریب‌به‌اتفاق اندیشمندان بزرگ اسلامی و ایرانی چون، بنوموسی، ابن سینا، شیخ مفید و فارابی در چنان علمی دستی بر آتش داشته‌اند و اگر به‌دوران فترت علمی جهان اسلام، نظر انداخته شود، آشکار می‌شود که علم نجوم نیز در آن دوران تلخ فترت از جایگاه خود فرو افتاده است.
قرآن چه نیکو، برای معرفی رسالت خود که به‌کمال‌رساندن انسان از راه تبلیغ درست و اخلاق نیکو و رفتارهای پاک و پسندیده، در موضوعات فراوانی، به پدیدههای نجومی نگاه ویژه داشته است: پدیده‌هایی چون زمین، آسمان‌ها، اجرام آسمانی و آنچه در آنهاست و اندرونی‌های آنها، مانند خورشید، ماه، ستارگان، سیارات، شهاب‌های آسمانی و نیز شب‌وروز، فصل‌های سال، سایه، طلوع‌وغروب و نیز فجر، شفق، مشرق، مغرب، کسوف‌وخسوف و حتی چگونگی ایجاد آفرینش در آغاز و چگونگی نابودی آسمان‌ها‌وزمین در قیامت، همه و همه از پدیدههای نجومی به‌شمار می‌آیند که در قرآن از زوایای گوناگون و خردمندانه به آنها نگریسته شده است.
واژگان نجومی قرآن
مطالعۀ قرآن نشان می‌دهد 38 ریشۀ واژگان قرآن، کلماتی را می‌سازند که با نجوم ارتباط برقرار می‌کند. این تعداد واژه در بیش از 800 آیه به کار رفته است. تعداد 530 آیه با نجوم ارتباط برقرار می‌کند که ان‌شاءاﷲ در آینده تبیین می‌شود.
پیشنهاد می‌شود خوانندگان با مطالعۀ کتاب قرآن نجوم و کائنات با دیدگاه‌های تفسیری مفسران شیعه معاصر در این زمینه آشنا گردند.
منابع:
صادقی‌تهرانی، محمد. ترجمان وحی، چ 1، قم: شکرانه، 1390.
مجلسى، محمد باقر بن محمد. تقى بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج 48، چ2 بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1362.
فیض کاشانى،محمد محسن بن شاه مرتضى. الوافی، ج26، چ1
دیدگاهتان را بنویسید