یک نماز و ده رکوع! | هدیه‌های آسمان پایه‌ی چهارم دبستان
در این مقاله در مورد پدیده‌ی خورشیدگرفتگی و ماهگرفتگی صحبت خواهیم کرد. آیا تا به حال نام خورشیدگرفتگی و ماهگرفتگی را در اخبار یا از بزرگترها شنیده‌اید؟ منظور از خورشیدگرفتگی یا کسوف چیست؟ چرا خورشیدگرفتگی اتفاق میافتد؟ منظور از ماهگرفتگی یا خسوف چیست؟ چرا ماهگرفتگی رخ میدهد؟ خورشیدگرفتگی و ماهگرفتگی هر دو از نشانه‌های الهی هستند. زمانی که خورشیدگرفتگی یا ماهگرفتگی اتفاق میافتد ما باید نماز آیات بخوانیم. در کتاب هدیه‌های آسمان پایه‌ی چهارم دبستان، دانش‌آموزان در درس یک نماز و ده رکوع! با پدیده‌های خورشیدگرفتگی و ماه گرفتگی بیشتر آشنا می‌شوند.
خدای خورشید و ماه
خدای بزرگ و مهربان ما عالم هستی را با نظمی خاص آفریده است. هر پدیده‌ای که در این عالم رخ میدهد علت دارد و نشانه‌ای از قدرت و عظمت پرودگار است. کره‌ی زمین و ماه هر کدام به دور خود در حال چرخش هستند. زمین علاوه بر اینکه به دور خود می‌چرخد حول خورشید نیز گردش می‌کند. ماه نیز علاوه بر اینکه به دور خود می‌چرخد به دور زمین گردش می‌کند. آن سمتی از زمین که رو به خورشید است روز و سمت تاریک زمین شب است. گاهی اوقات در حرکت‌های زمین و ماه شرایطی پیش می‌آید که منجر به بروز پدیده‌هایی خاص می‌شود.
چرا خورشیدگرفتگی رخ میدهد؟
در حرکت زمین و ماه و چرخش هر دو به دور خورشید، هرگاه ماه از میان زمین و خورشید عبور کند، ماه مانع رسیدن نورخورشید به زمین می‌شود، در این حالت سایه‌ی ماه روی زمین میافتد. بنابراین کسانی که در آن ناحیه از زمین زندگی می‌کنند برای لحظه‌ای کوتاه خورشید را تاریک می‌بینند. در اینجا می‌گوییم خورشیدگرفتگی یا کسوف رخ داده است. خورشیدگرفتگی در روز روی میدهد.
خورشید یک ستاره‌ی نورانی و بسیار بزرگ است. ماه هم یک جرم آسمانی و قمر سیاره‌ی زمین است. اندازه‌ی ماه بسیار کوچکتر از خورشید است، از طرفی فاصله‌ی ماه تا زمین نسبت به فاصله‌ی خورشید تا زمین کمتر است، به همین دلیل ما ماه را در آسمان تقریبا برابر با خورشید می‌بینیم. ماه در حرکت خود به دور زمین گاهی به آن نزدیک و گاهی از آن دور می‌شود. یعنی زمانی ماه در کمترین فاصله نسبت به زمین و گاهی در بیشترین فاصله نسبت به آن قرار می‌گیرد. با توجه به فاصله‌ی ماه تا زمین خورشیدگرفتگی‌ها متفاوت خواهند بود.
انواع خورشیدگرفتگی
1. خورشیدگرفتگی کامل
خورشیدگرفتگی کامل زمانی رخ میدهد که ماه در نزدیک‌ترین فاصله‌اش نسبت به زمین قرار بگیرد. در این حالت از دید ساکنان روی زمین اندازه‌ی ماه کمی از خورشید بزرگتر خواهد بود. بنابراین زمانی که ماه بین زمین و خورشید قرار می‌گیرد ماه به طور کامل مانع نور خورشید می‌شود یعنی سطح خورشید را کاملا می‌پوشاند. خورشیدگرفتگی کامل پدیده‌ای نادر است. چون برای رخ دادن آن لازم است ماه در موقعیت خاصی قرار بگیرد.
2. خورشیدگرفتگی حلقوی
خورشیدگرفتگی حلقوی زمانی رخ میدهد که ماه در حرکت خود به دور زمین در دورترین فاصله‌اش نسبت به زمین قرار بگیرد. در این حالت از دید ساکنان روی زمین اندازه‌ی ماه کمی از خورشید کوچکتر خواهد بود. بنابراین زمانی که ماه بین زمین و خورشید قرار می‌گیرد یک حلقه‌ی نورانی از خورشید دیده می‌شود که داخل آن تاریک است، بخش تاریک خورشید در واقع ماه است که مانع نور خورشید شده است.
3. خورشیدگرفتگی جزئی
خورشیدگرفتگی جزئی زمانی رخ میدهد که ماه تنها بخشی از قرص خورشید را بپوشاند. چون حرکت ماه به دور زمین ثابت نیست و موقعیت ماه نسبت به زمین تغییر می‌کند، ممکن است ماه بین زمین و خورشید باشد اما با آن‌ها در یک راستا نباشد. از دید ساکنان روی زمین ماه ممکن است بالاتر یا پایین‌تر از خورشید قرار بگیرد. در این حالت چنان چه خورشیدگرفتگی روی بدهد ماه تنها بخشی خورشید را می‌پوشاند و خورشید کاملا تاریک نمی‌شود.
مدت خورشیدگرفتگی
مدت خورشیدگرفتگی کوتاه و در حد چند دقیقه است. با توجه به اندازه‌ی ماه، سایه‌ای که ماه تشکیل میدهد بخش کوچکی از کره زمین را دربرمی‌گیرد. بنابراین مدت خورشیدگرفتگی کوتاه است. همچنین خورشیدگرفتگی را تنها در نقاط خاصی از کره‌ی زمین می‌توان مشاهده کرد.
چرا ماهگرفتگی رخ میدهد؟
زمانی که زمین میان ماه و خورشید قرار بگیرد، زمین مانع رسیدن نور خورشید به ماه می‌شود، در این حالت سایه‌ی زمین روی ماه میافتد و آن را تاریک می‌کند. بنابراین کسانی که در این ناحیه از زمین زندگی می‌کنند ماه را تاریک می‌بینند. در اینجا می‌گوییم ماهگرفتگی یا خسوف رخ داده است. ماه گرفتگی در شب روی میدهد.
ماه تنها قمر سیاره‌ی زمین است. اندازه‌ی ماه بسیار کوچکتر از زمین است، فاصله‌ی ماه تا زمین نسبت به فاصله‌ی خورشید تا زمین کمتر است. از این رو نزدیک‌ترین جرم آسمانی به زمین و همسایه‌ی آن است. ماه به دور زمین می‌چرخد و در این گردش گاهی به آن نزدیک و گاهی از آن دور می‌شود.
به طور کلی ماهگرفتگی زمانی روی میدهد که ماه از تمام یا بخشی از سایه‌ی زمین عبور کند. با توجه به اینکه ماه در کدام بخش از سایه‌ی زمین واقع می‌شود نوع ماه‌گرفتگی‌ها متفاوت خواهد بود.
انواع ماهگرفتگی
1. ماهگرفتگی کلی
ماهگرفتگی کلی زمانی رخ میدهد که سایه‌ی زمین ماه را به طور کامل بپوشاند.
2. ماهگرفتگی جزئی
ماهگرفتگی جزئی زمانی رخ میدهد که سایه‌ی زمین تنها بخشی از ماه را بپوشاند.
3. ماهگرفتگی نیمسایهای
ماهگرفتگی نیمسایهای زمانی رخ میدهد که ماه از قسمت نیم‌سایه‌ی زمین عبور می‌کند. نیم‌سایه‌ی زمین یعنی منطقه‌ای که کره‌ی زمین فقط بخشی از پرتوهای خورشید را مسدود می‌کند و مانع از رسیدن این پرتوها به ماه می شود.
مدت ماهگرفتگی
مدت ماهگرفتگی از خورشیدگرفتگی طولانی‌تر است و ممکن تا یک ساعت و کمی بیشتر طول بکشد. با توجه به اینکه زمین از ماه بزرگتر است، سایه‌ای که زمین تشکیل میدهد نیز از ماه بزرگتر خواهد بود، بنابراین ماه مدت بیشتری در تاریکی به سر خواهد برد. برخلاف خورشیدگرفتگی، ماهگرفتگی را از هر نقطه‌ی کره‌ی زمین می‌توان مشاهده کرد.
چرا هر ماه خورشیدگرفتگی یا ماهگرفتگی نداریم؟
خورشیدگرفتی و ماهگرفتگی همیشه یا هر ماه رخ نمی‌دهد. چون فاصله‌ی ماه تا زمین و زمین تا خورشید ثابت نیست و کم و یاد می‌شود بنابراین در یک شرایط خاص خورشیدگرفتگی یا ماهگرفتگی رخ میدهد.
خورشیدگرفتگی و ماهگرفتگی نشانه‌ی چیست؟
پدیده‌هایی مانند کسوف و خسوف نشانه‌های از قدرت و عظمت پروردگار یکتا هستند. خداوند متعال عالم هستی را با نظمی خاص آفریده است. خدای خورشید و ماه همه این پدیدهها را برای ما انسان‌ها آفریده است تا زمانی که هر کدام از این پدیدهها اتفاق میافتد ما به یاد او باشیم و به خاطر این شکوه و عظمت او را ستایش کنیم. ما هنگام وقوع خورشیدگرفتگی و ماهگرفتگی نماز آیات می‌خوانیم.
چگونه نماز آیات بخوانیم؟
خورشیدگرفتگی و ماهگرفتگی هر دو از نشانه‌های الهی هستند که برای یادآوری قدرت و عظمت پروردگار پدیدار می‌شوند. زمانی که خورشیدگرفتگی یا ماهگرفتگی رخ میدهد بر هر مسلمانی که به سن تکلیف رسیده باشد نماز آیات واجب می‌شود. نماز آیات دو رکعت است و پنج رکوع و دو سجده دارد. در هر رکعت یک بار سوره‌ی حمد را می‌خوانیم. سپس سوره را به پنج بخش تقسیم می‌کنیم. هربار که بخشی از سوره را می‌خوانیم به رکوع می‌رویم سپس بخش بعدی را می‌خوانیم و باز به رکوع می‌رویم به همین ترتیب با قرائت هر بخش از سوره به رکوع می‌رویم تا اینکه پنج رکوع به پایان برسد. بعد از اتمام دو سجده، رکعت دوم را نیز مانند رکعت اول ادامه می‌دهیم تا اینکه نماز را به پایان می‌رسانیم.
دیدگاهتان را بنویسید