ورزش و نیرو 1 | علوم تجربی پایه‌ی ششم دبستان
در این مقاله در مورد اهمیت نیرو و اثرات آن صحبت خواهیم کرد. نیرو عاملی بسیار مهم در زندگی روزمره‌ی ماست. ما در انجام کارها از نیرو استفاده می‌کنیم. نیرو اثر متقابل بین دو جسم است. نیرو باعث حرکت جسم، توقف، تغییر سرعت و جهت حرکت و حتی تغییر شکل جسم می‌شود. ما ساده‌ترین کارها مانند راه رفتن و دویدن را با استفاده از نیرو انجام می‌دهیم. ما به کمک نیرو می‌توانیم اجسام را جابه‌جا کنیم، شکل آن‌ها را تغییر دهیم و یا به آن‌ها ضربه بزنیم.
نیرو با جرم جسم متناسب است. یعنی هر چه جرم جسم بیشتر باشد ما برای جابه‌جا کردن آن به نیروی بیشتر نیاز داریم و هرچه جسم جرم کمتری داشته باشد برای جابه‌جا کردن آن به نیروی کمتر نیاز داریم. در کتاب علوم تجربی پایه‌ی ششم دبستان، دانش‌آموزان در درس ورزش و نیرو 1 با نیرو و اثرات آن بیشتر آشنا می‌شوند.
ورزش و نیرو 1
نیرو چیست؟ نیرو چه نقشی در زندگی ما دارد؟ وقتی جسمی را می‌کشیم یا هل می‌دهیم به آن جسم نیرو وارد می‌کنیم. نیرو جسم نیست بنابراین نمی‌توانیم نیرو را ببینیم اما اثر آن را بر خود یا اجسام دیگر حس می‌کنیم.
نیرو چیست؟
نیرو در حقیقت عاملی برای حرکت است. ما با استفاده از نیرو جسمی را به حرکت درمی‌آوریم یا آن را از حرکت باز می‌داریم. جسم در جهتی جابه‌جا می‌شود که به آن نیرو وارد شده است.
نیرو عامل حرکت است.
اثر نیرو
اگر توپی ساکن را روی زمین قرار دهید،چنان چه شما به توپ ضربه نزنید توپ حرکت نخواهد کرد. بنابراین برای به حرکت درآمدن توپ وجود نیرو لازم است.
وقتی جسم ساکن است و حرکت نمی‌کند به آن نیرو وارد نشده است.
وقتی توپ را به طرف دوست خود پرتاب می‌کنید، به آن نیرو وارد می‌کنید. پس در اینجا نیرو عامل حرکت توپ است. حال اگر دوست شما توپ را بگیرد، با وارد کردن نیرو توپ را متوقف می‌کند. در اینجا با وارد کردن نیرو توپ از حرکت باز می‌ایستد.
گاهی اوقات در اثر نیرویی که بر جسمی وارد می‌شود جسم تغییر شکل پیدا می‌کند. مانند وقتی که شما با دست خمیر بازی را فشار می دهید. شما با اعمال نیرو به خمیر بازی شکل آن را تغییر می‌دهید.
در هرکدام از این مثال‌ها نیرو به گونه‌ای متفاوت بر جسم اثر می‌گذارد. همچنین در هر مثال وجود دو جسم لازم است شما و توپ. شما و خمیر بازی. بنابراین می‌توان گفت نیرو اثر متقابل بین دو جسم است. برای اینکه نیرویی اعمال شود و بر جسم اثر بگذارد وجود دست کم دو جسم لازم است.
نیرو اثر متقابل بین دو جسم است.
اثرات مختلف نیرو بر جسم
به طور خلاصه اثری که نیرو بر جسم می‌گذارد به صورت‌های زیر است:
- وقتی جسم شروع به حرکت می‌کند یعنی به آن نیرو وارد شده است.
- وقتی جسمی از حرکت باز می‌ایستد یعنی به آن نیرو وارد شده است.
- وقتی مسیر حرکت جسم تغییر می‌کند یعنی به آن نیرو وارد شده است.
- وقتی جسم تغییر شکل پیدا می‌کند یعنی به آن نیرو وارد شده است.
همچنین وقتی جسم ساکن است و حرکت نمی‌کند یعنی به آن نیرو وارد نشده است.
بازی طناب کشی
تا به حال در مدرسه بازی طناب کشی انجام داده‌اید؟ این بازی از دو گروه تشکیل می‌شود. اعضای دو گروه طناب را در دو جهت مخالف می‌گیرند و به سمت خود می‌کشند. اگر این بازی را انجام داده باشید متوجه خواهید شد که گاهی طناب به راحتی حرکت نمی‌کند.
اگر نیرویی که هر دو گروه به طناب وارد می‌کنند به یک اندازه باشد،طناب حرکت نمی‌کند. در صورتی که یکی از گروه‌ها نیروی بیشتری به طناب وارد کند، گروه دیگر را به سمت خود می‌کشد. در این حالت می‌گوییم این گروه برنده شده است.
درک دو نیروی هم جهت و خلاف جهت با انجام یک آزمایش ساده
یک جسم سنگین مانند یک جعبه را انتخاب کنید به طوری که به راحتی نتوانید آن را جابه‌جا کنید. در ابتدا جسم ساکن است و حرکت نمی‌کند چون هنوز به آن نیرویی وارد نشده است. سعی کنید با هل دادن آن را به حرکت درآورید.
وقتی به یک جسم ساکن نیرویی وارد نشود، جسم حالت خود را حفظ می‌کند و ساکن باقی می‌ماند.
الف) دو نیروی هم جهت
حال از دوست خود بخواهید در همان جهتی که شما جعبه را هل می‌دهید، به جعبه نیرو وارد کند. مشاهده خواهید کرد در این حالت جابه‌جا کردن جسم آسان‌تر خواهد بود. چون نیروی شما به تنهایی برای به حرکت درآوردن جعبه کافی نبود ولی اکنون مقدار نیروی وارد به جسم به اندازه‌ای است که می‌تواند جسم را حرکت دهد.
وقتی به یک جسم دو نیروی هم جهت وارد شود، نیروها اثر یکدیگر را خنثی نمی‌کنند بلکه نیروی خالص بیشتری به جسم وارد می‌شود.
ب) دو نیروی هم اندازه و در خلاف جهت
از دوست خود بخواهید در جهت مخالف نیروی شما، به جسم نیرو وارد کند. مشاهده خواهید کرد در این حالت اگر مقدار نیرویی که دوست شما به جسم وارد می‌کند با مقدار نیرویی که شما وارد می‌کنید برابر باشد، جسم حرکت نمی‌کند. چون نیروها هم اندازه و خلاف جهت یکدیگر هستند و اثر همدیگر را خنثی می‌کنند. بنابراین جسم جابه‌جا نمی‌شود.
وقتی به یک جسم در دو جهت مخالف نیروهای یکسان وارد شود، جسم حرکت نمی‌کند و نیروها اثر یکدیگر را خنثی می‌کنند.
ج) دو نیروی در خلاف جهت
اگر نیرویی که دوست شما به جسم وارد می‌کند خلاف جهت و بیشتر از نیروی شما باشد مشاهده خواهید کرد که جسم در جهتی که دوست شما به آن نیرو وارد می‌کند، حرکت می‌کند. چون نیروها خلاف جهت یکدیگر هستند و جسم در جهتی که نیروی بزرگتر وارد می‌شود، جابه‌جا می‌شود.
وقتی به یک جسم در دو جهت مخالف دو نیروی مختلف وارد شود، جسم در جهتی حرکت می‌کند که نیروی بزرگتر وارد می‌شود.
دیدگاهتان را بنویسید