نواختر کوتوله

نواختر کوتوله
Dwarf Nova
ستاره‌های متغیر انفجاری که دارای درخشش‌های ناگهانی دوره‌ای هستند. این انفجارات مشابه انفجارات نواختری هستند با این تفاوت که دامنه‌ی تغییرات قدر آن‌ها کمتر از نواخترها و در حدود 2 تا 6 قدر است. نورانی شدن آن‌ها از مقدار کمینه تا بیشینه در حدود یک یا دو روز طول می‌کشد ولی کاهش نور آن‌ها از بیشینه تا کمینه چند روزی طول می‌کشد. زمان متوسط بین دو بیشینه که در حد چند روز است دوره‌ی متوسط نامیده می‌شود. هر ستاره، دوره‌ی متوسط زمانی مخصوص به خود را دارد که البته آن هم متغیر است.

تاکنون بیش از 400 نواختر کوتوله شناسایی شده‌اند. نواختر کوتوله از یک ستاره‌ی کوتوله یا زیر غول از رده‌ی طیفی K یا M که لب روش خود را پر کرده و یک ستاره‌ی همدم از نوع کوتوله‌ی سفید تشکیل شده است. جریان مواد از ستاره‌ی اول که لب روش را پر کرده به سمت ستاره‌ی کوتوله‌ی سفید جریان پیدا می‌کند و اطراف آن یک قرص برافزایشی تشکیل می‌دهد. در بسیاری از سیستم‌ها شاهد نقاط روشنی هستیم که از برخورد مواد با لبه‌های بیرونی قرص برافزایشی شکل گرفته‌اند.

در رده بندی ستاره‌های متغیر این گونه ستاره‌ها با نماد UG شناخته می‌شوند و مطابق رفتار نوری شان به سه زیر گونه تقسیم می‌شوند. هر زیر گونه با نام اولین ستاره‌ی شناخته شده از آن نوع علامت گذاری می‌شود. زیرگونه‌ی اول UGSS می‌باشد که اولین ستاره‌ی آن SS دجاجه یا U جوزایی می‌باشد که هر دو اولین ستاره‌های شناخته شده‌ی این زیر گونه می‌باشند. دوره‌ی متوسط زمانی بین انفجارات این ستاره‌ها بین ده تا چند صد روز است. درخشش‌های این زیر گونه یا معمولی (کوتاه) یا گسترده (بلند) می‌باشد. دوره‌ی زمانی اولی چند روزه است در حالی که در دومی در حدود 20 روزه است. در بعضی موارد استثنایی افزایش نورانیت از کمینه به بیشینه چند روز طول می‌کشد که به این درخشش‌ها درخشش‌های آنومالی گفته می‌شود.

اولین ستاره‌ی شناخته شده زیر گونه‌ی دوم که با نام UGSU شناخته می‌شود ستاره‌ی SU دب اکبری است که دارای دو نوع درخشش است. درخشش‌های عادی که که بین 1 تا 4 روز طول می‌کشد دارای یک بیشینه‌ی حداکثر می‌باشند که بین 10 تا 20 روز طول می‌کشد و قدر در حداکثر نورانیت آن بین نیم تا یک قدر از بیشینه‌های عادی بیشتر است. تقریباً در تمام بیشنه‌های عادی زمان لازم برای رسیدن به حداکثر نور کمتر از 24 ساعت است. بعضی دارای یک مکث در بین راه رسیدن به حداکثر نور به اندازه‌ی یک تا دو ساعت هستند. این ستاره‌ها دارای تپش‌های تناوبی (Superhumps) با دامنه‌های بین 2/0 تا 5/0روی منحنی نوری اصلی هستند.

اولین ستاره‌ی شناخته شده زیرگونه‌ی سوم (UGZ) ستاره‌ی Z زرافه می‌باشد. این ستاره‌ها گهگاهی به طور اتفاقی بین چند دوره قدرشان بین یک نورانیت متوسط بین قدر کمینه و بیشینه ثابت می‌ماند. امکان دارد زمان رسیدن به بیشینه‌ی نور چندین روز باشد. دوره‌ی تناوب درخشش‌ها از دو گونه‌ی قبلی کمتر وبین 10 تا 40 روز می‌باشد.