دکتر سید عیسی مسترحمی دانش آموخته دکتری از دانشگاه معارف اسلامی و استادیار جامعة المصطفی العالمیه در تاریخ  1394/10/11 مقاله‌ای با عنوان عناصر مادی آفرینش جهان از منظر قرآن و کیهان شناسی ارائه داده است. او در این مقاله به عناصر سازنده آفرینش جهان از دیدگاه فلاسفه و دانشمندان و مفسران آیات علمی قرآن پرداخته است. مسترحمی عناصر نور و عقل را از دید فلاسفه – آب و هوا و آتش را از دید برخی دیگر و هم‌چنین روند خلقت را از دیدگاه آیات علمی قرآن با کلماتی همچون ماء، دخان، فتق و رتق بررسی نموده است. هم‌چنین گوی آتشین با حرارت بالا در نظریه انفجار بزرگ و ذرات بنیادین طبق نظریه دانشمندان را به عنوان روند و عناصر اولیه آفرینش جهان یادآور شده است. او معتقد است برخی از نظریلات با آیات علمی قرآن هماهنگی دارد و این از اعجاز قرآن می‌باشد.

مقدمه

در این بخش مسترحمی به چگونگی آفرینش جهان با استناد به برخی آیات علمی قرآن پرداخته است و رهنمودهای قرآن را کلی می انگارد و معتقد است که خداوند طبق آفرینش انسان بر جستجوگری،کاوش درباره این راز را بر عهده انسان قرار داده است. او با آوردن آیات 117 سوره بقره و 101 سوره انعام اشاره به آفرینش همه جهان توسط خداوند بدون ماده اولیه می‌کند. در جای دیگر اشاره به آیات 14 سوره انعام و 10 سوره ابراهیم مبنی بر ایجاد ماده و مایه اولیه و هم‌چنین آیات 27 سوره نازعات و 57 سوره غافر اشاره به آفرینش آسمان‌ها که مستحکم‌تر از آفرینش انسان است می‌کند و طبق آیات 19-20 سوره عنکبوت نویسنده از انسان به عنوان کاوشگر و جستجوگر یاد نموده که باید راز آفرینش را از گردش و جستجو در زمین بدست آورد. با وجود نظریه‌های مختلف، مسترحمی یادآور شده که صاحب‌نظران آیات علمی قرآن را از اعجاز قرآن می‌دانند.

عناصر اولیه جهان از منظر دانش قدیم

نویسنده در این بخش کلمه عنصر را مورد بررسی قرار داده و آن را براساس تحقیقات دانشمندان، ساده‌ترین جز سازنده چیزهای پیچیده مطرح نموده و به مهم‌ترین نظریه‌های دانشمندان مختلف در زمان گذشته درباره عناصر اولیه آفرینش جهان پرداخته است. عناصری که به نوشته مسترحمی در این مقاله به دانشمندان نسبت داده شده عبارتند از: تالس:عنصر آب، انکسیمندر شاگرد تالس: آپیرون. اناکسیمنس: هوا. هراکلیتوس:آتش، دموکریت:ذرات مخفی، اناکساگوراس: عقل فعال. انباذقلس شاگرد فیثاغورث: عناصر چهار گانه و ارسطو: عناصر پنج گانه را مطرح می‌کند که عنصر پنجم را به جاودانگی ستارگان نسبت داده و نام آن را اثیر گذارده است.

عناصر اولیه آفرینش جهان مادی از منظر دانش کیهان شناسی

نویسنده در این بخش به نظریه پرطرفدار انفجاربزرگ پرداخته و دیدگاه چند دانشمند موافق و مخالف را مطرح نموده است. نویسنده به پیدایش زیر اتم‌ها یعنی نوترون-پرتون و الکترون پرداخته است و آن را ذرات اولیه عالم در نظر گرفته که با پیوستن هریک از آن‌ها انفجار بزرگ را توجیه نموده که البته برای مهم‌ترین مساله فیزیک که ماده در خلا هست را با فرضیه تورمی بودن عالم توجیه نموده و او می‌نویسد که خلا به معنای پوچی نیست و دارای ذراتی است که با افت و خیز در خلا، ماده ایجاد می‌شود. اما در پایان این قسمت نویسنده یادآور می‌شود که باوجود مقبولیت این نظریه، اما دانشمندان در نقطه آغازین جهان که منشا انفجار بزرگ است مانده‌اند و به دیوار پلانک برخوردکرده‌اند و از پشت این دیوار بی‌خبرند.

عناصر اولیه آفرینش از منظر قرآن

نویسنده در این بخش دو کلمه ماء و دخان را از نظر مفهوم لغوی و دیدگاه تفسیری نقد و بررسی می‌کند. او در این بخش معتقد است این دو کلمه را نمی‌توان با برداشت ساده و معمولی تفسیر علمی کرد. او ضمن هماهنگی بین نظریه انفجار بزرگ که سیال و داغ بودن را مطرح می‌کند با تفسیر برخی ایات علمی قران پیرامون این دو ویژگی، به اعجاز علمی آیات می‌رسد. در تحلیل کلمه ماء و آیه 30 سوره انبیا برداشت علامه طباطبایی و برخی دیگر بعنوان موادی سیال و مذاب و به دوراز آب معمولی است. گروهی دیگر هم معنای معنوی ماء را به دو کلمه عقل یا نور مطرح کرده‌اند. او هم‌چنین با آوردن هفت آیه از قرآن که خداوند به مراحل شش گانه  آفرینش تاکید نموده ( 54 اعراف، 39یونس، 59فرقان، 4سجده، 4حدید) می‌پردازد که از این هفت آیه پنج آیه از آن دارای تعبیر ثم استوی علی‌العرش می‌باشد.

دومین ماده یعنی دخان که نویسنده به استناد به آیه 11 سوره فصلت، دخان را جزء اولین مواد اولیه آفرینش عنوان کرده است. در مفهوم شناسی معنای لغوی دخان را از ماده دخن به معنای ساطع شدن و بلند شدن دانسته و دخان را به ماده‌ای  که از آتش‌گیره تولید می شده همراه شعله بالا می‌رود و در فارسی دود نامیده می‌شود تفسیر کرده است. در تفسیر دخان، گروهی از مفسران آن را  بخار متصاعد از آب و گروهی دیگر آن را ماده‌ای دود مانند تفسیر کرده‌اند. در دیدگاه علمی سه حالت برای دخان مطرح شده یا بخار یا دود یا گاز است که بستگی به حالت های سه گانه اولیه آب جوش، هیزم یا اتم مطرح شده است. نویسنده در تحلیل کلمه دخان از خطبه 91 نهج البلاغه مراحل خلقت و تکامل و توده عظیم را از سخنان امیرالمومنین تفسیر نموده و از روایتی از امام باقر مطرح می‌کند که دخان می‌تواند عنصر اولیه آفرینش آسمان و زمین باشد. او از آیات 10 سوره دخان و 104 سوره انبیا مدعی می‌شود که یکی از مراحل آغاز خلقت آسمان مرحله دود یا دخان بوده است.مسترحمی اشاره می‌کند با وجود هماهنگی‌های زیاد با نظریه علمی اما بدلیل فرضیه بودن نظریات نمی‌توان هیچ‌یک را به آیه‌ای نسبت داد.

نتیجه گیری

نویسنده در پایان مقاله نتیجه می‌گیرد که آیات علمی قرآن با دانش کیهان شناسی در نظریه نقطه آغازین با هم هماهنگی علمی دارند و از نظر او رخداد انفجار بزرگ که با حرارت بالا و تحت فشار زیاد گاز تولید می‌کند به تفسیر علمی سوره دخان می‌پردازد. او معتقد است که این سوره بسیار هماهنگ و نزدیک به فرضیه کیهان شناسان  می‌باشد و این سوره را با مرحله‌ی ماده – زمان – فضا که در گوی آتشین جمع شده هماهنگ می‌داند.