گذر (اختفا) نپتون توسط ماه
گذر در نجوم
هرگاه از دید یک ناظر، یک جسم آسمانی که در ظاهر بزرگ‌تر است از مقابل یک جسم آسمانی که در ظاهر کوچک‌تر است عبور نماید، غیبت جسم دوم توسط جسم اول رخ داده است.
واحد فناور رصدگر عمق آسمان با تجیهزات پیشرفتۀ برنامه‌های ویژهای در زمان رویداد “غیبت سیاره نپتون توسط ماه در شهریور 1403” برگزار خواهد کرد. جهت کسب اطلاعات بیشتر و ثبت نام اینجا کلیک کنید
و همچنین برای ثبت نام در سمینار اینجا کلیک کنید
سیارۀ نپتون
اخترشناسان قادر به شناسایی ماهیت مدار اورانوس به دور خورشید نبودند، زیرا به نظر می‌رسید که نیروی گرانش جسمی دورتر، اورانوس را در مدار خود جا به جا میکند. یکی از فارغ التحصیلان دانشگاه کمبریج به نام جان کوچ آدامز اظهار داشت که این جا به جایی توسط سیاره هشتم ایجاد میشود و یک سال بعد، استاد او به نام جیمز چالیس به تحقیق در این زمینه پرداخت و سرانجام سیاره نپتون کشف شد.
نپتون، کوچک‌ترین کره از سیاره‌های گازی و هشتمین سیاره سامانه خورشیدی، از نظر نزدیکی به این ستاره است.
نپتون 5/4 میلیارد کیلومتر از خورشید فاصله دارد. این سیاره بسیار سرد است ( دمای لایه‌های بالایی ابرها 210- درجه سانتی‌گراد) اما دمای بخش‌های مرکزی نپتون بیشتر است. نپتون یک سیاره بسیار فعال محسوب میشود. ابرهای متان به سمت بالای جو می‌روند و سرعت بادهای طوفان‌زای آن 1000 کیلومتر بر ساعت است.
نیم‌قطر بزرگ مدار نپتون 30 واحد نجومی و دوره تناوب مداری آن دور خورشید 165 سال است. دوره تناوب چرخش داخلی، 16 ساعت و هفت دقیقه و دوره تناوب لایه های ابر بیرونی حدود 17 ساعت می‌باشد.
چگالی نپتون 1660 کیلوگرم بر متر مکعب و قطر آن 48600 کیلومتر می‌باشد. بدین ترتیب، چگالی نپتون از دیگر سیاره‌های غول بیشتر است. ساختار داخلی آن نسبتا ساده است. هسته متشکل از سیلیکات(صخره)، حدود 16000 کیلومتر قطر دارد و با لایهای از آّب و متان مایع پوشیده شده است. بیرونی‌ترین لایه گازی، یعنی اتمسفر این سیاره، به طور عمده از هیدروژن و هلیوم ساخته شده، سهم ناچیزی به متان و اتان تعلق دارد.
پوسته نپتون از لایه‌های مایع و جامع هیدروژن و هلیم، ساخته شده و هسته مرکزی آن را مواد مذابی با دمای حدود 7000 درجه سلسیوس پر کرده‌اند. در کل، توده تشکیل دهنده این سیاره، 15 برابر توده تشکیل دهنده زمین است.ساختار ابرها پیچیده‌تر از اورانوس است. سرعت بادها زیاد است و به 400 متر بر ثانیه میرسد.
هم‌چون دیگر سیاره‌های غول، نپتون نیز حلقه دارد. دو حلقهی نسبتا روشن، ولی خیلی باریک، در فاصله 35000 و 62000 کیلومتری از مرکز سیاره قرار دارد. به علاوه، مناطق کم نوری از غبار ظریف نیز وجود دارد.
برخلاف جو صاف اورانوس، فضای نپتون به علت وجود ذرات منجمد شده عناصر نامعلوم، غبار آلود است. به علت‌های نامعلوم گرمایی که از این سیاره منتشر میشود، کمی بیشتر از حرارتی است که از خورشید دریافت می‌دارد.
تا پیش از سفر ویجر2 هاله‌ای از ناآگاهی به دور نپتون کشیده شده بود. تا اینکه در سال 1368 (1989 م)، سفینه فضایی مزبور از نزدیکی این سیاره گذشت و اطلاعات مهمی از وضعیت آن به زمین فرستاد. از جمله اینکه نپتون، دارای 3 کمربند و 2 شبه کمربند در اطراف خود است که جنس آن‌ها تاکنون مشخص نشده است و نیز نپتون دنیایی بادخیز است. به ویژه طوفان بزرگی در آن مشاهده گردید که به نقطه بزرگ سیاه معروف شد. البته بعدها “تلسکوپ هابل” نشان داد که این نقطه سیاه از بین رفته است.
میدان مغناطیسی نپتون نیز هم‌چون اورانوس، در جهت محور آن واقع نشده است. اورانوس و نپتون هر دو صادر کننده امواج بلند رادیویی هستند.
بزرگ‌ترین قمر این سیاره، تریتون، 2700 کیلومتر قطر داشته و از یک جو رقیق، عمدتا از نیتروژن نیز بهره مند است.
کلاهک قطب جنوب تریتون، از ماده‌های سبک و صورتی رنگ (احتمالا نیتروژن یخ زده‌ای) پوشیده شده که در طول زمستان طولانی این قمر، روی هم انباشته شدهاند. رنگ سطح شیاردار و چروکیده قطب شمال این قمر به قرمز متمایل و ممکن است بر اثر هیدروکربن حاصل از واکنش با نور خورشید ایجاد شده باشد.
ماه
اکثر ستاره شناسان بر این باورند که پیدایش ماه ناشی از برخورد یک جسم بزرگ با سطح زمین بوده است که این حادثه هزاران میلیون سال قبل به وقوع پیوست. بر اثر این برخورد، قطعاتی از زمین و این جسم به فضا پرتاب شده و به مرور زمان این قطعات به یکدیگر پیوسته و کره ماه را تشکیل دادهاند. به همین دلیل است که بعضی از سنگهای ماه متفاوت از سنگهای روی زمین هستند.
نزدیکترین همسایهی ما در فضا ماه است. بر روی ماه، مناطق تاریک و روشن را میتوان حتی با چشم غیرمسلح نیز دید. به دلایل تاریخی، نقاط تاریک را دریاها یا ماریا مینامند. نقاط روشنتر، زمینهای بلندتر است. البته ماریا هیچ ارتباطی با دریاهای زمینی ندارد، چرا که اصلا آبی در ماه نیست. همچنین میتوان دهانههای بی شماری را دید که از برخورد شهاب سنگ به وجود آمدهاند. فقدان جو و فعالیت زمین شناختی به حفظ این ظاهر کمک میکند.
سطح ماه را لایهای از خاک به همراه تخته سنگهای پراکنده پوشانده است. این ساختار را سنگ پوشه مینامند. آنچه در این پوشش به چشم می‌خورد، ناشی از برخورد شهابسنگها و انفجارهای پس از آن است. در هیچ جایی نمیتوان سطح نخستین را دید. برآورد میشود که ضخامت سنگ پوشه ماه دست کم به چند ده متر برسد. در همه جای ماه میتوان نوع ویژهای از صخره را موسوم به برکسیا یافت. از برخورد شهاب سنگها، خردههای مختلف سنگ در کنار هم قرار گرفته، جوش میخورند و این نوع صخره را به وجود میآورند. ماریا به صورت عمده از بازالت تیره ساخته شده است، مادهای که از سرد شدن سریع جریانهای پر جرم گدازه به وجود میآید. بیستر نقاط مرتفع را آنورتوزیت تشکیل میدهد که نوعی سنگ آذرین است. اگر گدازه با سرعت کمتری نسبت به مورد بازالت سرد شود، این نوع صخره به وجود میآید. این نشان میدهد که صخرههای ماریا و ارتفاعات، با سرعتهای مختلفی از حالت مذاب سرد شدهاند و تحت شرایط متفاوتی شکل گرفتهاند.
ماه هیچ‌گونه میدان مغناطیسی سراسری ندارد. در برخی از سنگها بقایایی از مغناطیس دیده میشود که نشان میدهد احتمالا ماه در ابتدا دارای میدان مغناطیسی سراسری بوده است. بدون جو و میدان مغناطیسی، باد خورشیدی می‌تواند مستقیما به سطح ماه برسد. یون‌های باد خورشیدی در سنگ پوشه ماه جا خوش کرده‌اند. از این رو نمونه‌های جمع آوری شده در سفرهای آپلو از اهمیت ویژهای در مطالعه باد خورشیدی برخوردارند.
هنوز با اطمینان نمی‌دانیم ماه چگونه به وجود آمده است. البته علی‌رغم تصور برخی، ماه در قسمت اقیانوس آرام از زمین جدا نشده است. ترکیب شیمیایی خاک ماه با مواد زمینی فرق دارد. در نظریه‌ای مطرح شده که ماه در مراحل ابتدایی تشکیل زمین، زمانی که تعداد زیادی پیش سیاره در حال چرخش به دور خورشید بودند، به وجود آمده است. از برخورد جسمی هم اندازه مریخ به کنار زمین، مقادیر زیادی از سنگ و قطعات دیگر زمین به فضا پرتاب شد. سپس بخشی از این مواد دور هم جمع شده، ماه را به وجود آوردند. با این نظریه میتوان تفاوت‌های دیده شده در ترکیب شیمیایی کنونی زمین و ماه، جهتگیری و تحول مدار ماه، و چرخش نسبتا سریع به دور خود را توضیح داد.