مقارنه هرمز (مشتری) و کیوان (زحل)

مقارنه زمانی است که دو جرم سماوی از دید ناظر زمینی به یکدیگر نزدیک می‌شوند. البته، این اجرام الزاما از نظر فیزیکی به هم نزدیک نیستند، بلکه تنها از دیدِ ناظرِ مقارنه نزدیک به هم دیده می‌شوند.

مقارنه‌ها رویدادهایی رایج هستند. در طول یک سال، ماه به طور منظم در کنار تعدادی از سیارات و ستارگان روشن ظاهر می‌شود و دو یا چند سیاره به طور مرتب گرد هم می‌آیند.

رویداد مقارنه هرمز و کیوان در بازه زمانی پنج هزار ساله بررسی گردید. این تحقیق نکات جذابی را برای یلدا نشینی این دو غول گازی نشان می‌دهد. رصدکردن این دو سیاره در یک میدانِ دیدِ تلسکوپ از جمله جذابیت‌های این مقارنه است. برای درک و مقایسه بهتر از جدول و تصاویر شبیه‌سازی شده استفاده شده است.

ویژگی های مقارنه 1 دی ماه 1399 (21 دسامبر 2020) به شرح زیر است:

سیاره کیوان (زحل) و سیاره هرمز (مشتری) در این هم نشینی در صورت فلکی بزغاله قرار دارند، جدایی زاویه‌ای هرمز تا کیوان 0.1 درجه، قدر کیوان 0.64 و قدر هرمز 1.82- است. فاز ماه در این لحظه 46 درصد است. ناظران شهر تهران این دو سیاره را در ‌ارتفاع 22 درجه و سمت 220 درجه رصد می‌کنند. این رویداد در ساعت 13:31 به ساعت جهانی و 17:01 به وقت ایران رخ می‌دهد. در این روز فاصله زمین تا خورشید برابر با 147161876 کیلومتر است.

این مقارنه در بازه پنج هزار ساله از نظر بیشترین جدایی زاویه‌ای دارای رتبه چهاردهم و از نظر بیشترین زاویه کشیدگی دارای رتبه صد و شصت و سوم است. منظور از جدایی زاویه فاصله بین دو جرم و منظور از زاویه کشیدگی فاصله از خورشید است. اگر جرم بزرگتر بالاتر از جرم کوچکتر قرار بگیرد علامت جدایی زاویه منفی و چنان چه جرم کوچتر بالاتر قرار بگیرد علامت جدایی زاویه مثبت خواهد بود.

کمترین جدایی زاویه‌ای و بیشترین زاویه کشیدگی در بازه پنج هزار ساله طبق جدول‌های زیر است:

موضوعی که مقارنه اول دی ماه 1399 را خاص می‌ کند همزمانی آن با انقلاب زمستانی است. همزمانی با انقلاب زمستانی پیش از این در سال 1200 شمسی رخ داده است.

آخرین مقارنه کیوان و هرمز در ماه مه سال 2000 با جدایی زاویه ای 1.19- و با زاویه کشیدگی 16.54 درجه اتفاق افتاد. این رویداد در آسمان ما تقریبا در نزدیکی خورشید رخ داد.

مقارنه‌های بعدی در صد سال آینده به شرح زیر خواهند بود:

مقارنه در علوم غریبه

کاهنان و منجمان قدیم در علوم غریبه از مقارنه سیارات نیز صحبت کرده‌اند. از جمله در کتاب الاختصاص شیخ مفید که مجموعه‌ای از روایات را گردآوری کرده است بخشی با عنوان آفات و علامات سال وجود دارد که نقلی از نوشتار منجمان قدیمی است. در این کتاب عنوان کرده است که اگر مقارنه سیاره‌ای روی دهد چه اتفاقاتی رخ می‌دهد. جمع شدن دو سیاره کیوان و هرمز در یک برج واحد از جمله این رخدادها است. در اینجا منظور از برج واحد ممکن است برج اول (حمل) باشد یا این که این دو سیاره در یک برج با هم جمع می شوند.

در ادامه می‌گوید به سبب این رویداد احوال دنیا و امور مردم تغییر خواهد کرد. اگر منظور از برج واحد در یک برج بودن باشد همین اتفاق از مرداد ماه امسال افتاده است و اوج آن هم به سی ام آذرماه و شب یلدا می‌رسد بعد از آن این دو سیاره از هم فاصله می‌گیرند و تا یک الی دو ماه در یک برج هستند.

این رویداد به طور میانگین هر بیست سال یک بار رخ می‌دهد. هرمز هر 12 سال و کیوان هر 29 سال یک بار به دور خورشید می‌چرخد. در نتیجه می‌توان گفت کیوان تقریبا 2.5 برابر کندتر از هرمز است. زمانی که هرمز یک دور به دور خورشید می‌چرخد کیوان به اندازه تقریبا نصف آن مدار را جلو رفته است. با توجه به این که سرعت زاویه‌ای حرکت سیارات به نقطه اوج و حضیض مداری بستگی دارد بنابراین این هم نشینی در یک بازه بیست ساله تکرار می‌شود.

اگر منظور از برج واحد برج اول باشد ما در بازه پنج هزار ساله بررسی کردیم که این رویداد بیست بار اتفاق خواهد افتاد به طوری که کیوان و هرمز در برج اول قرار بگیرند و در این بازه به طور میانگین هر 250 سال یک بار این رخداد تکرار شده است.

از نظر علوم غریبه هرمز نماد سعد و کیوان نماد نحس است، از طرفی این دو سیاره دو غول گازی منظومه شمسی هستند و در اول دی ماه در کنار خورشیدی قرار خواهند گرفت که در حضیض مداری قرار دارد. ماه نیز در این ایام به این اجرام نزدیک است بنابراین احتمال دارد نیروهای جزر و مدی تشدید شوند و موج‌های جزر و مدی احتمال وقوع زلزله را بیشتر کند.

البته باید توجه کرد که هیچ مستند تجربی در زمینه حوادث زمان مقارنه سیارات یافت نشده است.

تصاویر شبیه سازی شده در این مقاله با استفاده از Starry Night Pro Pus 8 و Redshift 7 Premium به دست آمده است.