سفر آب روی زمین | علوم تجربی پایه هفتم
در این مقاله در مورد آب‌های جاری، تشکیل باران، جزر و مد و سونامی صحبت خواهیم کرد. آب مایعی ارزشمند و حیات‌بخش برای همه موجودات روی کره زمین است. بدون آب حیات روی کره زمین وجود نخواهد داشت. ما برای خوردن و آشامیدن، شستشو، کشاورزی، آبیاری، صنعت و تجارت از آب استفاده می‌کنیم. همچنین آب در برخی ورزش‌ها و بازی‌های تفریحی نقشی اساسی دارد. در کارخانه‌ها از آب برای سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی استفاده می‌کنند.
حدود سه چهارم سطح کره زمین را آب پوشانده است. در طبیعت پدیده‌های مختلفی در رابطه با آب اتفاق می‌افتد. وقتی این پدیده‌ها را بهتر بشناسیم می‌توانیم در مورد کره زمین اطلاعات بیشتری کسب کنیم. در کتاب علوم تجربی پایه هفتم، دانش‌آموزان در درس سفر آب روی زمین با آب‌های جاری و حرکت‌های آب دریاها بیشتر آشنا می‌شوند.
سفر آب روی زمین
منشا آب چیست و چگونه تامین می‌شود؟ آب به شکل‌های مختلف در طبیعت وجود دارد. بخشی از آب موجود در کره زمین در هواکره یا اتمسفر زمین و به صورت بخارهای آب است. در زیر پوسته زمین آب‌های زیرزمینی وجود دارد. اقیانوس‌ها و دریاها نیز بخش بزرگی از آب موجود در کره زمین را تشکیل می‌دهند.
آب کره چیست؟
به مجموع آب‌های موجود در اتمسفر، سطح و درون زمین آب کره می‌گویند. دریاها و اقیانوس‌ها، رودخانه‌ها، دریاچه‌ها، آب‌های زیرزمینی،رطوبت موجود در هوا و یخچال‌های قطبی همگی آب کره را تشکیل می‌دهند.
باران چگونه تشکیل می‌شود؟
وقتی نور خورشید به آب‌های سطحی مانند اقیانوس‌ها، دریاها ،دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و رودها می‌تابد، آب تبخیر می‌شود. بخارهای آب به سمت بالا حرکت می‌کنند. در قسمت‌های بالایی به دلیل کاهش دما بخارهای آب متراکم می‌شوند و ابرها را تشکیل می‌دهند. در ارتفاع بالا هوا سرد است. اگر میزان دما و رطوبت موجود در هوا به حد مناسبی برسد، بارش باران صورت می‌گیرد. اگر دمای هوا پایین باشد، بخارهای آب موجود در هوا به شکل برف به سطح زمین می‌بارد. اگر قطره‌های باران هنگام فرود با هوای سرد روبه رو شوند بارش باران به تگرگ تبدیل خواهد شد.
باران کجا می‌رود؟
با بارش باران و برف آب دوباره به سطح زمین برمی‌گردد و به شکل رودها و نهرهای کوچک جریان می‌یابد. این رودها و نهرها به اقیانوس‌ها و دریاها می‌ریزد. بخشی از آب هم به داخل زمین نفوذ می‌کند و آب‌های زیرزمینی را تشکیل می‌دهد. این فرایند که چرخه‌ی آب نام دارد بارها و بارها در طبیعت تکرار می‌شود.
آب‌های جاری
وقتی باران بر پستی‌ها و بلندی‌های زمین می‌بارد بخشی از آب باران روی سطح زمین جاری می‌شود. این آب‌ها به سمت نواحی پست‌تر حرکت می‌کنند. آب‌های جاری در طول مسیر حرکت خود به یکدیگر می‌پیوندند و در جهت شیب زمین حرکت می‌کنند. این آب‌ها پس از پیوستن به یکدیگر به صورت یک رود به سمت دریا، دریاچه و … روان می‌شوند. اگر شیب رودخانه کم باشد این رود به شکل مارپیچ و اگر شیب رودخانه تند باشد به شکل مستقیم در می‌آید.
حوضه آبریز
حوضه آبریز منطقه‌ای است که آب‌های سطحی و جاری در یک مسیر مشخص حرکت می‌کنند و در یک نقطه متمرکز می‌شوند.
آبشار چگونه تشکیل می‌شود؟
اگر رودخانه در مسیر حرکت خود به محلی برسد که بستر آن به طور ناگهانی دچار اختلاف شود، آبشار ایجاد می‌شود. رودخانه‌های کوهستانی در مسیر خود آبشارهای متعدد تشکیل می‌دهند. آب‌هایی که در امتداد دامنه کوه جاری می‌شوند، از روی قطعه سنگ‌ها و لبه‌های سنگی زیادی عبور می‌کند و آبشارهای کوچکی تشکیل می‌دهند. آبشارها انواع مختلف دارند.
دریاچه‌ها
بخشی از آب کره که در خشکی زمین واقع شده است و به طور طبیعی به آب‌های آزاد راه ندارند دریاچه نام دارد. دریاچه‌ها مانند رودها جاری نمی‌شوند و از آبگیرها بزرگتر هستند. برخی از دریاچه‌ها به طور طبیعی و برخی به دست انسان ساخته شده‌اند. دریاچه‌ها کاربردهای مختلف دارند. از آب دریاچه‌ها برای تولید برق، کشاورزی، آب آشامیدنی، تعدیل آب و هوا، حفظ محیط زیست و توسعه گردشگری استفاده می‌شود.
دریاها و اقیانوس‌ها
بخش بزرگی از سطح کره زمین را آب پوشانده است. به همین دلیل سیاره زمین از فضا به رنگ آب دیده می‌شود. اقیانوس‌ها مرز آبی میان خشکی‌های زمین است. اقیانوس‌ها از دریاها بزرگتر هستند. آب همه اقیانوس‌ها شور است و علت شوری آن ورود رودخانه‌های متعدد به اقیانوس است. دریاها و اقیانوس‌ها نقش مهمی در توسعه تجارت انسان‌ها دارند.
حرکت‌های آب دریاها
آب دریاها همواره در تلاطم و حرکت است. این حرکت‌ها به صورت امواج دریا، جزر و مد و جریان‌های دریایی است.
موج چیست؟
به حرکت آب به سمت بالا و پایین موج می‌گویند.
جزر و مد چگونه ایجاد می‌شود؟
جزر و مد در اثر نیروی گرانشی ماه و خورشید ایجاد می‌شود. زمانی که آب بالا می‌آید و به سمت ساحل حرکت می‌کند مد و هنگامی که آب پایین می‌رود جزر رخ می‌دهد. هنگام ماه نو که ماه و خورشید یک طرف کره زمین قرار می‌گیرند مقدار جزر و مد به بیشینه خود می‌رسد. در این حالت نیروهای گرانشی وارد به زمین بیشتر است. جزر و مد برای ما بسیار اهیمت دارد.
از جزر و مد برای تولید برق و ماهیگیری استفاده می‌کنند.
سونامی یا آب‌تاز
سونامی یکی از پدیده‌های طبیعی است که در دریاها و اقیانوس‌ها رخ می‌دهد. سونامی لرزش شدید آب دریاست که به دلیل زمین لرزه‌های زیر دریا پدید می‌آید. این زمین لرزه‌ها باعث جابجایی صفحات پوسته زمین زیر دریاها می‌شوند و حجم بزرگی از آب را به حرکت درمی‌آورند. آبی که به لرزه درمی‌آید به شکل امواج بلند به ساحل می‌رسد. قدرت این امواج ممکن است به قدری زیاد باشد که خرابی به بار بیاورد.
یخچال‌ها
در بعضی از مناطق کره زمین میانگین دما زیر صفر درجه سلسیوس است. عموما در این مناطق بارش برف صورت می‌گیرد. با انباشته شدن برف و فشرده شدن آن‌ها در طول زمان یخچال‌ها به وجود می‌آیند. در واقع یخچال‌ها توده‌های بزرگی از برف و یخ هستند. در نواحی قطب شمال و جنوب زمین یخچال‌های بسیار بزرگ قطبی وجود دارد. برای تشکیل یخچال تنها وجود هوای سرد کافی نیست بلکه بارش فراوان برف نیز لازم است.
دیدگاهتان را بنویسید