بهاء الدین محمدبن عزالدین حسین بن عبدالصمد معروف به شیخ بهائی در هفدهم ذی‌الحجه سال953 هجری قمری در شهر بعلبک لبنان متولد شد و بعدها ستاره‌ی تابناک آسمان علوم ریاضی، نجوم، ادبیات، فقه، مهندسی و علوم دیگر گردید. نبوغ خارق العاده وی به جائی رسید که مسائل و مطالب و کارهای او از زمان و عصر خودش بیش از حد متعارف جلو بود. اجداد بهاءالدین از اهالی جیاع در ناحیه‌ای بین شام و سوریه می‌زیستند که اصل و نسب آن‌ها هَمْدانی بوده و از شیعیان متعصب و به مولای متقیان و آل علی (ع) دلبستگی باطنی داشتند.

پدر شیخ بهایی از رهبران شیعه و مشایخ بزرگ و از شاگردان و صحابه‌ی پیشوای معروف شیعه زین‌الدین علی بن احمد عاملی جبلی مشهور به شهید ثانی است كه پس از كشته شدن شهید ثانی به سال 966 ه.ق به ایران آمد. بهاءالدین نیز در كودكی به همراه پدرش از جبل عامل به ایران آمد و در پایتخت ایران یعنی شهر قزوین كه مركز تجمع دانشمندان شیعه بود سکونت گزید.

مدتی این خانواده در قزوین بودند و هنگامی که شاه عباس پایتختش را به اصفهان منتقل کرد، شیخ بهائی به همراه پدرش به اصفهان رفتند. شیخ بهائی با سعی و کوشش بسیار مشغول فراگیری علوم بود. عربی، تفسیر و حدیث را در نزد پدر فرا گرفت و حکمت، کلام و قسمتی از علوم منقول را از ملاعبدالله یزدی صاحب کتاب «حاشیه در منطق» و ریاضی را از مولانا فضل بن محمد قائینی در مشهد مقدس آموخت. وی در جوانی به سیر و سیاحت پرداخت و با مردم شهرهای افغانستان، دمشق، فلسطین و مصر درآمیخت و توشه‌ی پربار دانش و معرفت را از خرمن هر قوم و ملیت و قبیله‌ای برداشت. شیخ بهائی در سال 984 هجری قمری برای انجام حج به مکه سفر کرد و درسال 992 سفر دوم خود را به حجاز آغاز نمود و سپس در سال 1008 ه.ق به همراه شاه عباس صفوی با پای پیاده و بدون آن‌که سوار بر مرکبی شود عازم مشهد مقدس گردید. هوش و ذکاوت و اطلاعات عمیق او مورد توجه دانشمندان و علمای وقت قرار گرفت و در نتیجه روز به روز بر شهرتش افزوده شد، به طوری که فقیهی بنام شیخ منشار که شیخ الاسلام وقت بود او را به جانشینی خود انتخاب و دخترش را به عقد شیخ بهائی درآورد و پس از درگذشت شیخ منشار شیخ بهائی به جانشینی او منصوب گردید. شیخ بهائی، حکیم عارف، فقیه، ادیب، ریاضی‌دان و مهندسی برجسته بود و چون از قدرت سخنوری بهره‌ی کافی داشت در محافل و مجالس ادبی و سیاسی و علمی طرفداران زیادی را کسب کرد تا آن‌جا که با توجه به معلومات و محبوبیتش به مقام وزارت منصوب شد. مجموعه تألیفاتی كه از او بر جای مانده در حدود 88 كتاب و رساله است. وی در سال 1031 ه.ق در اصفهان درگذشت و بنا بر وصیت خودش جنازه او را در مشهد، جوار مرقد مطهر حضرت علی بن موسی الرضا علیه‌السلام جنب موزه‌ آستان قدس دفن كردند.

آثار شیخ بهایی

شیخ بهایی در علوم مختلف فقه، اصول، تفسیر، حدیث، رجال، درایه، ادبیات، ریاضیات، جبر، هندسه، اسطرلاب، هیئت، جفر و دبگر علوم آثار فراوانی به زبان‌های فارسی و عربی نوشت. برخی از آثارش عبارتند از:

1. اثبات الانوار الالهیه

2. لاثنی عشریات الخمس فی الطهارة و الصلاة و الزکوة و الصوم و الحج

3. الاثنی عشریه فی الحج.

4. الاسطرلاب یا صحیفه – عربی، هیئت

5. اسطرلاب یا تحفه حاتمیه

6. بحر الحساب – ریاضیات.

7. تشریح الافلاک – در علم هیئت است که در هند و ایران چاپ شد.

8. جهة القبله

9. خلاصة الحساب