زندگی نامه ابوسهل نوبختی

ابوسهل نوبختی از خانواده‌ای ایرانی و اولاد نوبخت زردشتی ستاره‌شناس معروف زمان منصور خلیفه دوم عباسی (136-158ه.ق) است. افراد خانواده ابوسهل را با نام پدرشان می شناسند. از این رو ایشان را آل نوبخت یا بنی نوبخت یا نوبختیون نامند. در نهایت گیو پسر پهلوان معروف ایرانی اجداد نوبختیون  می باشد.

منصور عباسی به ستاره‌شناسی و احکام نجوم علاقه خاصی داشت، و به همین جهت منجمین و ستاره‌شناسان و از آن جمله نوبخت و پسرش ابوسهل را نزد خود خواند و به قبول دین اسلام وا داشت و هنگام بنای دارالخلافه‌ی بغداد (144 هجری قمری) اساس آن شهر را در ساعتی برپار کرد که نوبخت از روی احکام نجومی اختیار کرده بود. نوبخت در زمان پیری نمی‌توانست چنان‌که باید از عهده‌ی وظایف محوله برآید به امر خلیفه، پسر خود ابوسهل را به جای خویش گماشت و ظاهراً نوبخت جز این یک پسر فرزند دیگری نداشته است زیرا نسبت عموم نوبختی‌ها به همین ابوسهل منتهی می‌شود. ابوسهل از تاریخ بنای بغداد تا سال فوت منصور (158 هجری قمری) در خدمت خلیفه و از هم نشینان او بود. وی بعد از مرگ منصور، زمان هارون الرشید (170-193) را نیز درک کرده است. ابوسهل از منجمین ایرانی و از مترجمین کتب فارسی پهلوی به عربی است و بیشتر از اطلاعات و کتاب های منجمین ایرانی در زمان ساسانی استفاده نموده است.

از ابوسهل ده پسر باقی ماند که نام آن‌ها در کتب و اخبار و اشعار مذکور است. از این خانواده تا اوایل قرن پنجم هجری عده‌ای علما و محدثین و ادبا و نویسندگان نامی برخاسته‌اند، از جمله‌ی آن‌ها:

1.  ابوسهل اسماعیل بن علی اسحاق بن ابی سهل نوبختی که در دربار خلیفه منصب داشته و نیز در زمان خود رئیس امامیه بوده است. او به سال 311 ه.ق در سن هفتاد و چهار سالگی درگذشته است.
2. ابوجعفر محمد برادر ابوسهل مذکور متصدی کارهای دولتی و ادیب و شاعر بوده است.
3. ابومحمد حسن بن موسی نوبختی از علمای کلام است و بین سال 300 و 310 ه.ق درگذشته است، وی خواهرزاده‌ی ابوسهل ثانی است.
4. ابواسحاق ابراهیم نوبختی که سلسله نسبش معلوم نیست، در اوائل قرن چهارم می‌زیسته و از متکلمین است و کتابی در علم کلام موسوم به یاقوت از او معروف است.
5. ابوالقاسم حسین بن روح، نائب سوم امام غائب و از بزرگان شیعه که به سال 326 درگذشت. او پنج سال (312-317) به تهمت رابطه با قرامطه در حبس به سر برده است.
6. ابوالحسن موسی بن کبریاء از این خاندان در نیمه‌ی اول قرن چهارم از منجمین به شمار آمده است.
7. ابوالحسن علی بن احمد معروف به ابن نوبخت متوفّی سال 416  قمری شاعری صاحب دیوان است.

آثار نوبختی به نقل از ابن ندیم:

1. کتاب النهمطان

2. کتاب الفال

3. کتاب الموالید

4. کتاب تحویل

5. کتاب المدخل

6. کتاب التشبیه

7. کتاب المنتحل