کانیها | علوم تجربی پایه هشتم
در این مقاله در مورد کانیها و نحوه تشکیل آنها صحبت خواهیم کرد. تقریبا تمام چیزهایی که در اطراف خود می‌بینیم به طور مستقیم و غیر مستقیم از مواد تشکیل دهنده سنگ کره به دست می‌آیند. ظروف چینی، میز و صندلی فلزی، مصالح به کار رفته در ساختمان‌ها، شیشه و پنجره، نمک، نوک مداد، جواهرات، تلفن همراه و بسیاری از چیزهای دیگر خود از مواد سنگ کره ساخته شده‌اند. سنگ کره خود از سنگ‌ها و کانیها تشکیل شده است. سنگ‌ها نیز از تجمع چند کانی مختلف به وجود می‌آیند. در کتاب علوم تجربی پایه هشتم، دانش آموزان در درس کانیها با سنگ کره و اجزای تشکیل دهنده آن بیشتر آشنا خواهند شد.
کانیها
کانی چیست و چگونه تشکیل می‌شود؟ اگر به اطراف خود نگاهی بیندازیم، طیف وسیعی از مواد مختلف را مشاهده می‌کنیم. این مواد به طور مستقیم یا غیر مستقیم از سنگ کره زمین به دست می‌آیند. سنگ کره از سنگ‌ها و کانیها تشکیل شده است. سنگ‌ها نیز از پیوند یک یا چند کانی مختلف به وجود می‌آیند. کانیها منابعی ارزشمند برای ما هستند.
کانی چیست؟
کانیها از یک عنصر خالص و بسیاری از آنها از دو یا چند عنصر ساخته شده‌اند. به کانی سنگ معدن نیز می‌گویند. بنابراین، کانی ماده‌ای است که به طور طبیعی از معدن استخراج می‌شود. معدن نیز بخشی از پوسته یا سنگ کره زمین است که در آن به میزان فراوان کانی یافت می‌شود.
کانیها چه کاربردهایی در زندگی ما دارند؟
کانیها در زندگی ما کاربردهای فراوان دارند. بخشی از کانیها به عنوان ماده معدنی از زمین استخراج می‌شوند. بعضی از کانیها مانند یاقوت، الماس، زمرد، فیروزه و … بسیار گرانبها و قیمتی هستند و در صنعت طلا و جواهرسازی از آنها استفاده می‌شود. از کانیها به طور مستقیم و غیرمستقیم در صنعت و ساخت وسایل و تجهیزات استفاده می‌شود.
بعضی از کانیها در خصوص بهداشت و سلامت ما مورد استفاده قرار می‌گیرند، برخی از کانیها در زمان سرد شدن مواد مذاب متولد می‌شوند و این فرایند تشکیل کانی را در پی دارد. تقریبا عموم کانی‌های قیمتی، با این رویه ایجاد می‌شود.
دانشمندان با استفاده از کانیها وضعیت گذشته زمین را بررسی می‌کنند.
کانیها چه ویژگی‌هایی دارند؟
- کانیها موادی همگن هستند و ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی برای تمام ذارت سازنده آنها یکسان است.
- کانیها از عناصر مختلف تشکیل شده‌اند. برخی از کانیها مانند طلا از یک عنصر ساخته شده است.
- کانیها جامد و بلوری شکل هستند.
- کانیها ترکیبات شیمیایی ثابت دارند.
کانیها چگونه تشکیل می‌شوند؟
هر کانی ترکیب شیمیایی ثابت دارد. کانی‌های مختلف از نظر ترکیب شیمیایی، شکل ظاهری، رنگ، اندازه و فراوانی در طبیعت نیز با هم تفاوت دارند. این تفاوت‌ها به چگونگی شکل‌گیری آنها برمی‌گردد.
- برخی از کانیها از سرد شدن ماده مذاب به دست می‌آیند، کانی‌های قیمتی عموما از این دسته هستند.
- برخی دیگر از کانیها از سرد شدن بخار در سطح سنگ‌ها یا شکاف‌های موجود در آنها به وجود می‌آیند.
- کانی‌های دیگری از بخار شدن محلول‌هایی به وجود می‌آیند که به اندازه اشباع رسیده‌اند.
- برخی کانیها از واکنش‌های شیمیایی یون‌ها در آب به وجود می‌آیند.
- برخی کانیها نیز پیامد تخریب و تجزیه شیمیایی کانی‌های دیگر هستند.
- گروهی دیگر از کانیها حاصل از تحمل فشار و گرمای شدید هستند.
دسته بندی کانیها
در تقسیم بندی کانیها اصلی ترین معیار برای کانیها ترکیب شیمیایی ساختارشان است و به دو بخش معرفی شدند: بخش اول سیلیکات‌ها، این کانیها عنصری اساسی را در خود دارند که به نام سیلیسیم نامگذاری شده است، بخش دوم غیر سیلیکات‌ها هستند، اینها عنصر سیلیسیم را در خود ندارند، مثل فیروزه. یکی از ویژگی‌های کانیها نشان دهنده شرایط حاکم بر گذشته زمین اند، مثلا هالیت و ژیپس که در شرایط آب و هوایی گرم و خشک تشکیل شده‌اند، اینها نشان می‌دهد که در گذشته چه اتفاقات آب و هوایی روی کره زمین به وقوع پیوسته است. پس باید در نظر داشته باشید که کانیها عمدتا به خاطره ارزش قیمتی بودن سنگ‌شان نیست، مصارف علمی نیز دارند که دانشمندان توسط آنها می‌توانند خیلی از ابهامات راجع به گذشته زمین را دریابند.
دیدگاهتان را بنویسید