صورت فلکی
در حدود 3000 سال قبل، مردمان شرق مدینترانه شروع به تقسیم بندی آُسمان به نقوشی ساده و قابل شناسایی نمودند و بر این تقسیم بندی‌ها نام‌های خدایان، قهرمانان و جانوران افسانه‌ای را نهادند. این نقوش امروزه صورت فلکی خوانده می‌شوند. تقسیم بندی و نامگذاری یاد شده، برای دریانوردان و کشاورزان به منظور آگاهی از وقت شب یا فصل سال مفید بوده است. در زمان بطلمیوس، ستاره شناس یونانی تعداد این صورت‌های فلکی 48 مورد بود. آز آن زمان تا کنون منجمان سعی کردند صورت‌های فلکی دیگری برای پر کردن مکان‌های خالی بین آن‌ها معرفی کنند. بسیاری از این صورت‌های فلکی جدید مربوط به نیمکره جنوبی آسمان است که یونانی‌ها قادر به دیدن آن‌ها نبودند. در ضمن برخی از اسامی جدید، پذیرفته نشده‌اند و سعی شده که بقیه به صورت تلفیقی از مجموعه اسامی انتخاب شوند، ضمن اینکه مرزهای تعدادی نیز تغییر کرده است. با این روش، تعداد صورت‌های فلکی که همه آسمان را می‌پوشاند به 88 رسیده است. این‌ها دارای شکل‌های متفاوت و ابعاد گوناگونی هستند که در کنار هم چیده شده‌اند. در ضمن به تمامی صور فلکی نام لاتینی داده‌اند. به منظور یکنواختی، اسامی صورت‌های فلکی و محدوده آن‌ها را شورای حکام اتحادیه بین المللی ستاره شناسی تعیین و تایید کرده است. ستاره‌های هر صورت فلکی معمولا با هم ارتباطی ندارند و در فواصل مختلف از ما و از یکدیگر قرار گرفته‌اند، بنابراین شکلی را که می‌سازند اساسا تصادفی است. موضوعی که بعضی از آغازگران ستاره شناسی آماتوری را کمی نگران می‌کند. این است که بعضی شکل‌ها با اسامی مطابقت نمی‌کنند. لذا باید صورت‌های فلکی نه به خاطر شکلشان بلکه از نظر راحت پیدا کردن اجرام آسمانی مورد استفاده و پذیرش قرار گیرند.
نامگذاری ستارگان
اسامی اکثر ستاره‌های درخشان و پاره‌ای از ستاره‌های کم نور آسمان دارای تلفظ نا آشنا و بیگانه‌اند. سایر ستاره‌ها نیز بر اساس حروف و شماره شناخته می‌شوند. این نامگذاری‌ها در گذشته از راه متفاوتی انجام پذیرفته است:
نام برخی از ستاره‌ها به زمان رومی‌ها و یونانی‌ها بر می‌گردد. مثلا نام درخشنده‌ترین ستاره آسمان Sirius یا شعرای یمانی (شباهنگ) به چشمک زدن یا سوزان بودن و تلالو آن مربوط بوده است. نام ستاره‌های درخشان دیگری مانند قلب العقرب Antares در انگلیسی معادل رقیب مریخ، به رنگ قرمز تند آن مربوط بوده است و در عربی و فارسی به لحاظ قرار گرفتن در محدوده قلب در شکل عقرب نام آن قلب العقرب است. درخشان‌ترین ستاره در صورت فلکی سنبله (خوشه یا دوشیزه) به نام سماک اعزل Spica برگرفته از معنای لاتین “خوشه ذرت” بوده است و ترجمه آن در فارسی ماهیگیر بی سلاح است.
اما نام اکثر ستاره‌ها در اصل عربی است و در قرون وسطی و زمانی که اعراب، اسپانیا را فتح کردند به اروپا ارائه شده‌اند. مثلا الدبران واژه‌ای عربی معادل “تعقیب کننده” است که به علت تعقیب کردن خوشه پروین در آسمان به کار گرفته شده است. نام فم الحوت از معنای عربی “دهان ماهی” و به لحاظ موقعیت آن در صورت فلکی حوت جنوبی یا ماهی جنوبی اخذ شده است. نام ابط الجوزا یا یدالجوزا می‌تواند تحریف شده کلمه عربی یدالجوزا به معنای “دست جبار” باشد.
در مجموع، چند صد ستاره دارای نام‌های مخصوصی هستند که فقط نام تعداد کمی از آن‌ها مورد استفاده ستاره شناسان قرار دارد. معمولا ستاره شناسان به جای نام ستاره از حروف یونانی استفاده می‌کنند که در 1603، یوهان بایر آن‌ها را به این منظور به کار برد این حروف به نام حروف بایر معروف شده‌اند. در این شیوه، ابط الجوزا به نام آلفای جبار به مفهوم آلفا از صورت فلکی جبار خوانده می‌شود. نوع دیگر شناسایی ستاره‌ها با شماره‌هایی صورت می‌گیرد که در فهرست ستاره‌شناس انگلیسی، جان فلامستید به آن‌ها اختصاص داده شده است. این اعداد به اعداد فلامستید معروف‌اند و برای ستاره‌های کم فروغی به کار می‌روند که در روش حروف بایر جا ندارند مانند 61 دجاجه. (مضاف الیه نام صورت فلکی همیشه با حروف بایر و شماره فلامستید می‌آید.)
ستاره‌های بسیار کم‌نور و ضعیف که در این شیوه نمی‌گنجند یا ستاره‌هایی با خصوصیات منحصر به فرد در فهرست نامه‌های اختصاصی با شماره‌های مخصوص آورده می‌شوند.
صورت فلکی سنبله (دوشیزه)
دومین صورت فلکی بزرگ سراسر آسمان سنبله یا دوشیزه است. این صورت فلکی به شکل یک دوشیزه یا سنبله گندم تصور می‌شود و ستاره درخشان آن بی ژوبین (سماک اعزل) است. سنبله دارای یک ستاره دوتایی بسیار زیبا به نام گامای سنبله است. گامای سنبله با چشم عادی ستاره‌ای با قدر 7/2 است اما در واقع خود شامل دو ستاره سفید مشخص هر کدام با قدر 5/3 (جهت کسب اطلاعات بیشتر اینجا کلیک کنید) است که به دور هم می‌گردند. از گوهرهای مخفی در این صورت فلکی، خوشه کهکشانی آن، در مرز شمالی با صورت فلکی گیسوی برنیکه است. این خوشه به تنهایی در بردارنده 3000 کهکشان، است و مرکزیت آن در کهکشان غول پیکر بیضوی M87 واقع شده که با تلسکوپ‌های کوچک قابل دید است.
ستاره بی ژوبین
صورت فلکی سنبله برخلاف اندازه بزرگ آن، چندان واضح یا باشکوه نیست، البته ستاره آبی سفید (برای اطلاعات بیشتر اینجا کلیک کنید) بی ژوبین (سماک اعزل) از قدر یکم در این مورد مستثنی است. در حقیقت سماک اعزل دو برابر بیشتر از شعرای یمانی داغتر است و 100 برابر هم بیشتر از آن تابندگی دارد با این حال در آسمان ما کم فروغ‌تر از شعرای یمانی است، چرا که فاصله آن بسیار زیاد و حدود 260 سال نوری است. به این ستاره در نامگذاری بایر، آلفای دوشیزه می‌گویند.
در آبان ماه 1403، شاهد هم نشینی این ستاره زیبا در کنار ماه خواهیم بود. واحد فناور رصدگر عمق آسمان در نظر دارد علاقمندان را به آشنایی بیشتر و رصد این پدیده فراخواند. جهت کسب اطلاعات بیشتر و ثبت نام اینجا را کلیک کنید.