زمان:14 مرداد 1403 ساعت 18
مکان:پردیسان، پارک علم و فناوری استان قم
تغییرات ماه در آسمان برای همۀ ما ملموس و آشناست. ماه پس از خورشید درخشان‌ترین شیء آسمان به شمار می‌آید که از دیرباز توجه انسان را به خود جلب کرده است. می‌دانیم که بازتاب نور خورشید از ماه سبب می‌شود که ما ماه را تابان ببینیم. به همین سبب قرار گرفتن ماه در موقعیت‌های مختلف مدارش به دور زمین موجب می‌شود که به شکل‌های مختلفی از هلال تا دایره‌ای کامل و درخشان در آسمان دیده شود. به سخن دیگر ماه هیچ نوری از خود ندارد و تنها با منعکس کردن نور خورشید روشن می‌شود؛ پس، زمانی که نیمه‌ای از سطح ماه روشن باشد، بدین معنی است که آن قسمت از ماه رو به روی خورشید قرار گرفته و نیمه دیگر آن تاریک خواهد بود. دلیل به وجود آمدن شکل‌های مختلف ماه در روزهای متفاوت یعنی از هلال تا بدر، موقعیت مکانی ماه نسبت به خورشید و نحوه نورافشانی خورشید از دید ناظر زمینی است
ماه در چرخشش به دور زمین هنگامی که مقابل خورشید قرار می گیرد، به اصطلاح می گویند مقارنه. در این حالت هیچ نوری از ماه به زمین منعکس نمی شود و نمی‌توانیم آن را مشاهده کنیم، در این حالت پدیده ماه نو رخ داده است. سپس ماه به حرکت خود به دور زمین ادامه می‌دهد و از جلوی خورشید کنار می‌رود. در نتیجه ما می‌توانیم قسمتی از ماه را ببینیم که خورشید درخشان کرده است. پس از گذشت حدود ۲۹ روز از ماه نو، یک بار دیگر طرف تاریک خود را به سوی زمین نشان می‌دهد.
براساس تجارب بدست آمده از هزاران رؤیت هلال ماه نو که تاکنون در سراسر دنیا انجام شده معیارهایی تعریف شده اند. معیارها تنها احتمال رویت پذیری را نشان می دهند و به‌علت پیچیدگی محاسباتی با پارامترهای بسیار متفاوت و مسائل مربوط به چشم انسان و مسائل مربوط به جو، تاکنون معیاری ارائه نشده که بتواند با قاطعیت رویت پذیری را اعلام کند. معیارها به دو گونه هستند.
الف: معیارهای توصیفی: این معیارها وضعیت را وصف می‌کنند. برای نمونه بیان می کنند که این رویت دشوار یا آسان است، به‌دلیل نسبی بودن این حالت‌ها ، این معیارها قابل اعتماد نیستند.
ب: معیارهای محاسباتی: این معیارها با ارائه عدد به کمک محاسبات ریاضی به بیان احتمال رویت می پردازند. امروزه در معیارهای محاسباتی رویت پذیری، از یک پارامتر ترکیبی برای رویت پذیری هلال استفاده می کنند.
برای رویت هلال ماه چه باید کرد و چرا رصد هلال ماه معمولا دشوار است؟
برای پاسخ به این پرسش باید توجه داشت اول آنکه هلال های اول و آخر ماه معمولا باریک هستند و دوم اینکه هلال ها معمولا به خورشید نزدیک می باشند و این کار را دشوارتر می کند زیرا بخشی از آسمان که هلال ماه در آن قرار دارد روشن‌تر از بخش های دیگر آسمان است. دلیل سوم این است که ماه فاصله ی اندکی از افق دارد و خط دید در نزدیکی افق از ضخامت بیشتری از جو عبور کرده و در نتیجه غبار و تلاطم جوی رصد را دشوار می سازد و بالاخره آنکه به دلیل نزدیکی ماه به خورشید مدت مکث هلال اندک است و رصدگر فرصت کمی برای رویت هلال دارد. به هلال هایی که نتوان در مورد رویت پذیری آنها نظر قطعی داد هلال‌های بحرانی گویند. بنابراین برای رصد هلال فراهم نمودن مقدمات رصد و برنامه ریزی صحیح امری ضروی به نطر می رسد.
قبل از هر چیز باید بدانیم که چه زمانی باید برای رویت هلال ماه اقدام کرد. در گام بعد استخراج داده های رصدی و پیش بینی اولیۀ وضعیت رصد از اهمیت بالایی برخوردار است. انتخاب مکانی مناسب به عنوان رصدگاه، تهیه ی وسایل مورد نیاز رصد، بکارگیری ابزار اپتیکی مناسب و نیز استفاده از یک روش مناسب جهت یافتن هلال و همچنین گزارش نویسی از دیگر مراحلی است که یک رصدگر باید به آن توجه کند.