سفر به اعماق زمین | علوم تجربی پایه‌ی ششم دبستان

در این مقاله در مورد امواج لرزه‌ای و لایه‌های درونی زمین صحبت خواهیم کرد. زمین از لایه‌های مختلف تشکیل شده است. بیرونی‌ترین لایه‌ی زمین پوسته نام دارد و لایه‌ای است که ما روی آن زندگی می‌کنیم. لایه‌ی بعدی که لایه‌ی میانی زمین است، گوشته نام دارد. گوشته ضخیم‌ترین لایه‌ی زمین است که از زیر پوسته آغاز می‌شود و تا هسته ادامه دارد. پوسته به همراه بخش بالایی گوشته،‌ سنگ کره را تشکیل می‌دهند. لایه‌ی مرکزی زمین هسته نام دارد. وقتی به پوسته‌ی زمین نیرو وارد می‌شود، زمین لرزه ایجاد می‌شود.

در کتاب علوم تجربی پایه‌ی ششم دبستان، دانش‌آموزان در درس سفر به اعماق زمین با امواج لرزه‌ای و لایه‌های درونی زمین بیشتر آشنا می‌شوند.

سفر به اعماق زمین

ساختار زمین یک تکه نیست بلکه از لایه‌ها و بخش‌های مختلف تشکیل شده است. لایه‌های زمین از قشرهای کروی شکل تشکیل شده‌اند. هرکدام از این لایه‌ها ویژگی‌ها و خواص منحصر به فرد دارند. نوع مواد تشکیل دهنده، حالت و دمای هر لایه با هم متفاوت است.

لایه‌های درونی زمین

ساختار زمین به گونه‌ای است که از لایه‌های مختلف تشکیل شده است. لایه‌های درونی زمین بر اساس حالت‌های مواد تشکیل دهنده به پنج دسته تقسیم می‌شوند: سنگ کره، خمیرکره، گوشته‌ی زیرین، هسته‌ی خارجی و هسته‌ی داخلی. دانشمندان لایه‌های مختلف زمین را بررسی می‌کنند تا  بتوانند ساختار زمین را مطالعه کنند. هر کدام از لایه‌های پوسته، گوشته و هسته ویژگی‌ها و خواص منحصر به فرد دارند. در اثر شکسته شدن سنگ‌های لایه‌ی درونی زمین انرژی آزاد می‌شود و موجب ایجاد امواج لرزه‌ای می‌شود.

پوسته

بیرونی‌ترین لایه‌ی زمین پوسته نام دارد و لایه‌ای است که ما روی آن زندگی می‌کنیم. پوسته از سنگ‌های مختلف تشکیل شده است.

گوشته

گوشته ضخیم‌ترین لایه‌ی زمین است که از زیر پوسته آغاز می‌شود و تا هسته ادامه دارد. گوشته لایه‌ی میانی زمین است. گوشته خود به چهار لایه تقسیم می‌شود: سنگ‌کره، خمیر‌کره، گوشته بالایی و گوشته زیرین.

• سنگ کره

پوسته به همراه بخش بالایی گوشته،‌ سنگ کره را تشکیل می‌دهند. سنگ‌کره بخش خارجی سفت و سخت زمین است و جنس آن جامد است و از کانی‌های مختلف تشکیل شده ‌است. سنگ کره به آرامی روی حرکت می‌کند.

• خمیرکره

خمیرکره لایه‌ای از سنگ نرم است که زیر سنگ‌کره قرار گرفته است. این بخش از زمین حالت خمیری دارد و نیمه جامد دارد. این لایه زیر سنگ کره و بالای گوشته زیرین قرار دارد. منشا بیشتر آتشفشان‌ها و زمین لرزه‌ها مربوط به این لایه است. خمیرکره بخش نرم کره‌ی زمین است که زیر سنگ‌کره واقع شده است.

• گوشته‌ی بالایی

خمیرکره به همراه بخش جامد گوشته، گوشته‌ی بالایی را تشکیل می‌دهد.

• گوشته‌ی زیرین

این بخش از زمین از زیر خمیرکره شروع می‌شود و تا ابتدای هسته خارجی ادامه دارد. گوشته‌ی زیرین جامد است.

هسته

لایه‌ی مرکزی زمین هسته نام دارد. هسته به دو لایه تقسیم می‌شود: هسته خارجی و هسته داخلی.

• هسته‌ی خارجی

دمای هسته‌ی خارجی به اندازه‌ای بالا است که فلزات در این لایه به شکل مایع هستند. این لایه از فلزات آهن و نیکل مذاب ساخته شده‌است. آهن و نیکل دو فلز مهم هستند که در همه جای کره‌ی زمین یافت می‌شوند. این بخش از زمین از گوشته‌ی زیرین تا هسته داخلی ادامه دارد.

• هسته‌ی داخلی

هسته‌ی داخلی بیشتر از آهن ساخته شده‌است. اگرچه دما در هسته‌ی داخلی زمین بسیار زیاد است، اما به دلیل فشار بسیار زیاد، آهن نمی‌تواند ذوب شود. بنابراین جنس هسته‌ی درونی جامد است. هسته داخلی مرکز زمین را تشکیل می‌دهد.

امواج لرزه‌ای

به موج هایی که به طور ناگهانی در اثر از هم گسستن سنگ‌های اعماق زمین به خاطر زمین لرزه به وجود می‌آیند امواج لرزه‌ای گفته می‌شود. امواج لرزه‌ای از سنگ‌های درون زمین عبور می‌کنند تا اینکه به سطح زمین می‌رسند.

از آن‌جایی که زمین برای مطالعه و بررسی بیش از اندازه عمیق است، دانشمندان با بررسی امواج لرزه‌ای به ماهیت لایه‌های درونی زمین پی می‌برند. امواج لرزه‌ای با سرعت‌ها و قدرت‌های مختلف بین مواد گوناگون حرکت می‌کنند. دانشمندان با استفاده از اختلاف سرعت امواج لرزه‌ای به مرز میان پوسته و گوشته و همچنین جامد یا مایع بودن لایه‌های زمین پی می‌برند.

کانون زمین لرزه

به محلی که انرژی زمین آزاد می‌شود کانون زمین لرزه‌ می‌گویند.