قرص برافزایش

قرص برافزایش
Accretion Disk
قرصی چرخان از غبار و گاز که به دلیل وجود گرانش اطراف گونه‌های خاصی از ستاره‌ها مانند ستاره‌های جوان تی ثور و یا دیگر اشیاء پر جرم آسمانی مانند سیاه‌چاله‌ها شکل می‌گیرد. این قرص چرخان می‌تواند در سیستم‌های ستاره‌های دوتایی نزدیک به هم که یکی از آن‌ها به صورت سیاه‌چاله باشد و یا سیاه‌چاله پر جرمی که مرکز بعضی از کهکشان‌ها را تشکیل می‌دهند وجود داشته باشد. بارزترین قرص‌های برافزایشی مشاهده شده مربوط به هسته‌ی کهکشان‌های فعال و کوازارها که خود احتمالاً سیاه‌چاله‌های پر جرم مرکز کهکشانی هستند می‌باشد.

مواد از محیط اطراف یا یک ستاره‌ی بزرگ که گرانش سطحی برای نگه داشتن لایه‌های بیرونی آن ناچیز است به سمت ستاره‌ی متمرکزتر (مانند کوتوله‌ی سفید یا سیاه‌چاله) حرکت کرده و اطراف آن قرص برافزایشی تشکیل می‌دهند. مواد درون این قرص حول جرم مرکزی حرکتی چرخشی و مارپیجی شکل داشته و در نهایت به سطح آن سقوط می‌کنند. این می‌تواند به تولید اشعه‌ی ایکس یا گاما یا ماوراء بنفش منجر بشود. در مورد سیاه‌چاله‌های پر جرم می‌توان انتظار تشکیل فوران‌هایی از مواد مانند الکترون‌های پر سرعت داشت که به صورت عمود بر صفحه‌ی قرص و مرکز آن و از دو سمت آن به خارج پرتاب می‌شوند. این فوران‌ها منبع امواج قوی رادیویی هم می‌باشند.
به طور کلی تشکیل قرص برافزایشی در بروز پدیده‌های بسیاری مؤثر است، از شکل‌گیری سامانه‌ی خورشیدی، تشکیل حلقه‌های کیوان گرفته تا شکل‌گیری ستاره‌های دوتایی تولید کننده‌ی اشعه‌ی ایکس و منابع قوی رادیویی.